Geçmişte Hayal Edilen Gerçekler – 1900’lerde İnecek Var

Geçmişte Hayal Edilen Teknolojiler

1900’leri kafamızda bir canlandıralım: Bilgisayar ve internet yok, en üst düzey iletişim aracı mektup ve telgraf. Televizyon da yok. Bulunduğunuz yerden başka yerde ne olup bittiğini çok da bilemeyeceğiniz bir dönem.

Peki o dönemde yaşamış olsaydınız, nasıl bir gelecek hayali kurardınız? En fazla hayal edebileceğiniz gelecek teknolojisi ne olurdu?

O günlerin hayallerine bugün ulaşabildik mi dersiniz? Geçmişten zaman makinasına atlayıp gelseler belki de mahcup olacağız adamlara!

– Yıl olmuş 2020, hala uçan araba ile şöyle bir tur atamadık!

 “Hani sizin hap kitaplarınız, uçan arabalarınız yok mu?” deseler ne cevap vereceğiz?

– “Elon Musk var, o yapıyor bir şeyler; SpaceX, Tesla.. Sonra Boston Dynamics var, robot köpeklere takla attırıyor, Google, Apple, Microsoft… vs. vs.” mi diyeceğiz?

Gelecekte uçan arabalara binip kitapları hap halinde yutacak mıyız bilemeyiz, ama geçmişte yaşayanların geleceğe dair tahminlerine beraber göz atabiliriz.

Bilim kurgu türünün öncülerinden Jules Verne Ay’a Yolculuk (1865) kitabında yaptığı tasvirlerle yaşadığı zamana göre olağanüstü hayal gücünün zenginliğini gözler önüne serer. Üstelik bu kitaptan tam 104 yıl sonra insanoğlu Ay’ın yüzeyine ayak basmıştır.

(Aya İlk Ayak Basış – 1969)

Geçmişten günümüze başka birçok yazar, çizer veya düşünür de bulunduğu noktadan gelecek tahminini yapmaya çalışmış. Bu tasvirler bazen bir romanın cümlelerinde kendine yer bulmuş, bazen de bir resmin çizimlerine konu olmuş. Geçmişteki bu hayaller günümüzde tamamen gerçekleşmese de insanların mazideki hayal dünyasını keşfetmek için çok önemli. Çünkü geçmişin izleri geleceğin ayak sesleridir.

Bulundukları noktadan gelecek tasavvurlarını resmeden birçok çizer var. Yazılan veya dillendirilen tahminlere nazaran bu çizimler daha gerçekçi ve çarpıcı görünüyor. Farklı yıllara ait çalışmalarda özellikle yeni bir bin yılın başlangıcı olması sebebiyle 2000’li yıllara ithaf edilen tasvirler çoğunlukta görünüyor. Fakat bu tahminler günümüzdeki bilimsel verilere dayanarak yapılan, hava durumu ve çevresel tahminlere nazaran çok kurguda ve yayan kalmış düşüncelerdir, diyebiliriz.

GEÇMİŞTEKİ GELECEK

Mesela bu çizerlerden biri, çizimleri Fransa Kongre Kütüphanesi belgelerinde yer alan Fransız illüstratör Albert Robida’dır. 2000’li yılları resmeden çizer aynı zamanda Denizler Altında 20 bin Fersah gibi Jules Verne’in kitaplarını resimleyen kişi olarak da bilinir. Robida’nın 2000’lerdeki ulaşım üzerine yaptığı çizimleri çok dikkat çekici. Havada yol alan farklı özellikteki arabalar, gökyüzüne kurulan duraklardan kalkarken arkada yer alan Eyfel Kulesi, çizime gerçeklik duygusu katıyor.

(Paris çizimi – Albert Robida)

2001 Uzay Macerası – Stanley Kubrick

Başka bir örnekte, gelecek tasvirlerini pazarlama kampanyası amacıyla kullanan bir şirket var. Alman çikolata firması Hildebrands, 1900’de düzenlenen Paris Dünya Fuarı’nda farklı bir uygulamaya imza atmış ve çikolatalarını 2000 yılında olabilecekleri resmeden kutularda satışa sunmuş. O zaman için hazırlanan 12 çikolata kutusunda yer alan 2000 yılına ait tahminlerden bazıları ise günümüzde gerçekleşmiş diyebiliriz.

Raylar üzerinde yol alan hareketli evler, istedikleri yerde ikamet etmek isteyenleri taşıyor izlenimi veriyor. “Şehir çatısı” çiziminde yer alan ilginç tahmine göre ise şehirler hava hareketlerinden etkilenmeyecek şekilde üstleri çatıyla kaplanmış vaziyette. Bir diğer tahminde, günümüzdeki x-ray cihazlarını andıran bir yöntemle suçlulara geçit verilmiyor. Bir gemi, denizdeki yolculuğu bitince yoluna raylarda tren olarak devam eder şekilde tasarlanmış. Çift fonksiyonlu bu araç, çizimden yüzlerce yıl önce gemileri karadan yürüten Fatih Sultan Mehmed Han’ı hatırlatıyor bizlere…

(Çikolata kutusu çizimleri)

20. yüzyılın başlarında Fransız ressam Jean-Marc Cotte ve arkadaşları da yüz yıl sonrasını hayal etmeye koyulurlar. Günümüzde bile uçuk sayılabilecek çizimlerin yer aldığı çalışmalar sınırları hayli zorlar cinsten. Bu çizimlerin en dikkat çekeni ise beyne doğrudan aktarılan kitaplar. Günümüzde farklı formlarda çalışmaları yapılan bu teknolojinin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği ise meçhul. Birbirinden farklı tasvirleri barındıran Jean-Marc Cotte’un bu çizimleri Isaac Asimov’un yorumlarıyla beraber Futuredays adıyla 1986’da kitap halini aldı.

(Jean-Marc Cotte çizimleri Futurdays Kitabı)

Tabi bir yandan gelecek hayalleri kurulurken diğer taraftan tarih, alanında uzman kişi veya kurumların çuvallayan tahminlerini kaydetmeyi de ihmal etmemişti. Her ne kadar bilgi sahibi olunsa da bazı şeyleri idrakten ve tahminden aciz olduğumuz gerçeği unutulmaması gereken bir hakikattir. Geçmişte yaşananlar bize bu hakikati tasdik edecek malzemeler sunar. Wright Kardeşler’in gerçekleştirdiği ilk pilotla motorlu uçuştan kısa süre evvel ABD basınına yön veren New York Times gazetesi “Uçan makineler vakit kaybıdır” yazmış fakat daha sonra bu yazısına düzeltme yayınlamak zorunda kalmıştı.

(Wright Kardeşler’in İlk Uçuş Denemeleri Videosu)

Diğer taraftan 1899 yılında ABD Patent ve Marka Ofisi Başkanı iken “İcat edilebilecek her şey icat edilmiştir” dediği rivayet edilen Charles H. Dell’in bu sözü günümüz teknolojik hızı düşünülürse duvara en sert toslayan tahminlerden biri olarak ifade edilebilir. Yine alanında uzman ve Ethernet’in de mucidi Robert Metcalfe “İnternet hızla şişecek ve bir yıl geçmeden kendi üzerine çökecek” sözünü söylediğinde yıl 1995 idi. Ne talihsiz bir açıklama değil mi?

(Robert Metcalfe Fotosu)

– Osmanlı basını da gelecek tasavvurlarına kayıtsız kalmamıştı. Eski gazete ve dergiler karıştırıldığında Avrupa’da çıkan muadillerini aratmayacak tasvirlerle karşılaşıyoruz. Mesela, haftalık mizah dergisi Kalem’de yayınlanan bir karikatür 50 yıl sonranın Türkiye’sini resmetmiş. 1908 yılına ait bu karikatürde yabancı çizimlerden aşina olduğumuz uçan arabalar hava trafiğinde yerini alırken sanki günümüze nazire yapar gibi dükkân tabelalarını yabancı kelimeler istila etmiş durumda.

(Kalem Dergisi Karikatür)

– Yine başka bir Osmanlı dergisi olan Şehbal’in 28 Mayıs 1912’de çıkan 53. sayısında ise o günden kırk sene sonraki semaların tasviri dergi ressamınca yapılmış ve yayınlanmıştı. Bu ve benzeri çizimlerden görüldüğü kadarıyla özellikle uçma ve havayla alakalı temaların insanların ortak hayal dünyasını süslediği gözleniyor.

Şehbal Dergisi Karikatür

Geçmişin özlemiyle yaşarken geleceğin meçhulünde kaybolan insan, şu anki halini değerlendirmekten acizdir çoğu zaman. Unutmayın hükmedebildiğimiz tek zaman şimdiki andır.